انقلاب بحرین، استثنای انقلاب‌های جهان عرب
عمرو موسی دبیر کل اتحادیه عرب، معتقد است که ورود سربازان سعودی و اماراتی به بحرین اقدامی کاملا قانونی بوده است. این نامزد ریاست جمهوری آینده مصر سیاستمداری کارکشته است که در انقلاب بزرگ مصر و سقوط حسنی مبارک هیچ نقشی نداشته، ولی هنوز طرز تفکر خود را عوض نکرده است و همچون گذشته فکر می­کند که برای رسیدن به سمتی مانند ریاست جمهوری باید از هم­اینک رابطه خوبی با کانون­های قدرت در خاورمیانه برقرار کند.

مطبوعات مصری اخبار زیادی را درباره فشار سعودی بر شورای نظامی مصر منتشر می­کنند که نمی­خواهد مبارک به دادگاه کشیده شود و یا سعودی امکان سرمایه­گذاری در مصر را منوط به آن کرده است که قاهره از موضع شورای همکاری خلیج فارس درمورد بحرین علنا حمایت کند. به تعویق افتادن سفر نخست وزیر جدید مصر به ریاض را هم معلول این فشارها می­دانند.

تنها اقدامی که پادشاه سعودی برای مقابله با اعتراضات مردم و روشنفکران در کشورش کرده، کشیدن چک­هایی به مبلغ 140 میلیارد دلار است. ریاض هیچ ابزاری جز پول در دست ندارد و حتی رابطه­اش را با نظام جدید مصر بر اساس پول تعریف و ترسیم می­کند، به­ویژه که می­داند مصر ـ به سبب کاهش توریسم ـ رشد اقتصادی مطلوبی در یک سال آینده ندارد.

طبق منشور سازمان همکاری خلیج فارس، اگر کشورهای عضو مورد حمله خارجی قرار بگیرند، دیگر کشورها نیروی نظامی خود را برای کمک به آن عضو گسیل می­کنند. مخالفان بحرینی می­گویند که کشورشان با تهدید خارجی روبرو نبوده که ارتش سعودی وارد کشورشان شود. حتی اگر این موضوع هم نادیده گرفته شود، زمانی که اکثریت مردم بحرین با حضور ارتش سعودی و پلیس امارات متحه عربی در کشورشان مخالف­اند، آیا این نیروها «اشغالگر» به حساب نمی­آیند؟

دولت­های جهان در موضعگیری راجع به این انقلاب­ها چند دسته­اند و گاه دچار تناقض می­شوند؛ ناچارند یکی را تأیید و دیگری را نفی کنند. جدا از اینکه دیدن مردمی آزاد و رهاشده از یوغ استبدادهای دیرپا لذتبخش است، ولی به نظر می­رسد که منافع و مصالح حرف اصلی را می­زند.

منابع آگاه می­گویند که جفری فیلتمن، دسیتار وزیر خارجه امریکا در امور خاورمیانه، در ملاقات با یکی از رهبران مخالف بحرینی به وی می­گوید که وقت چندانی ندارند و دولت سعودی به­زودی نیروهای خود را وارد بحرین می­کند. ورود ارتش سعودی دو روز بعد از دیدار وزیر دفاع امریکا به منامه صورت گرفت. دولت امریکا بعد از اعتراضی مؤدبانه ترجیح داد که سکوت کند، چون منافع امریکا در بحرین دست­نخورده باقی می­ماند.

زمانی که انقلاب تونس از مناطق دوردست شروع شد تا به پایتخت برسد، همه آن را «انقلاب بدون سر» نامیدند، چون رهبری مشخص و ایدئولوژی معینی نداشت. همین قصه در انقلاب مصر هم تکرار شد. در تونس و مصر احزاب و گروه­های شاخصی وجود داشتند که ترجیح می­دانند به عنوان محرک اصلی مردم شناسایی نشوند. در لیبی این خصوصیت وجود ندارد و معمر قذافی در 4 دهه حکمرانی جایی برای تنفس نگذاشته تا حزب و دسته­ای تشکیل شود و یا در سوریه هم هیچ حزبی جز حزب دولتی بعث وجود ندارد.

در بحرین وضعیت کاملا فرق می­کند. مردم در این کشور با الهام از رخدادهای تونس و مصر و با سابقه­ای از سرکوب سالیان طولانی به میدان آمدند، ولی از همان ابتدا روشن بود که چه احزاب و سازمان­هایی در ورای مردم قرار دارند و حتی برخی از آنها در پارلمان نماینده داشتند. در ابتدای خیزش مردم هم دولت بحرین به برخی رهبران تبعیدی اجازه بازگشت داد و تعدادی را هم از زندان آزاد کرد.

تفاوت دوم نهضت مردم در بحرین با موارد همسان در تونس و مصر و یمن و لیبی این است که در این کشورها سطح مطالبات مردم به­سرعت افزایش یافت و همه از اصلاحات نومید شدند و به سراغ رأس نظام رفتند و در مواردی هم وفق شدند؛ اما در بحرین خواست مردم هیچ­گاه از سطح اصلاحات فراتر نرفت: پادشاهی مشروطه و برگزاری انتخابات آزاد و تشکیل پارلمان واقعی و نخست وزیری که بر اساس اکثریت پارلمانی معرفی شود، و نه نخست وزیر کنونی که عموی پادشاه است و مانند قذافی 40 سال است دولت تشکیل می­دهد.

پاسخ حکومت بحرین همان پاسخی بود که دیکتاتورها می­دهند: سرکوب. چون دولت در سرکوب مردم ناتوان بود، سعودی و امارات و بقیه شورای همکاری به کمکش شتافتند و به بحرین لشکر کشیدند. برای توجیه هم مسئله شیعی و سنی را مطرح کردند و خود را مدافع بحرین در مقابل ایران نشان دادند. امریکا و غرب هم در مقابل سرکوب مردم بحرین سکوت کردند، چون منافع چنین ایجاب می­کند.

تنها گام مهمی که اروپا در مقابل بحرین برداشته است، لغو دعوت لندن از ولیعهد بحرین برای شرکت در مراسم عروسی ولیعهد بریتانیاست. مسئولان انگلیسی مایل­اند این اقدام را پاسخ به فشار سازمان­های طرفدار حقوق بشر در اروپا نشان دهند. شرکت ولیعهد بحرین در مراسم عروسی لندن هیچ امتیازی برای مردم بحرین شمرده نمی­شود و لغو آن نیز به معنای همراهی با مردم اصلاح­طلب بحرین نیست.

هرچه سرکوب در بحرین بیشتر می­شود، سقف درخواست­های مردم هم بالاتر می­رود و خواسته­هایی چون تبدیل نظام شاهی به جمهوری یا تشکیل شورای انتقالی، همچون لیبی، به گوش می­رسد. دولت­های غربی خود را هوادار همه خیزش­ها در کشورهای عربی می­دانند و حتی حاضرند همچون مورد لیبی وارد مرحله نظامی شوند، ولی استثنا کردن بحرین به سود منافع آنها در بلند مدت نیست، به­ویژه اگر این شایعه درست باشد که ارتش سعودی بدون خواست بحرین وارد این کشور کوچک شده است.